YENİLİK YÖNETİMİ

‘Yenilik Yönetimi’ dendiğinde ‘Teknolojik Yenilik’, ‘Sosyal Yenilik’ ve ‘Politik Yenilik’ kavramları akla gelmektedir. İşletmeler açısından yenilik yönetimi göz önünde bulundurulduğunda ise literatürde daha çok ‘Teknolojik Yenilik’ olarak adlandırılan ve yenilik çalışmalarının en önemli kısmı olan yenilik türünden bahsedilir ki bu yazıda da bu kavram ele alınacaktır.

YENİLİK

Yenilik, kavram olarak, hem bir süreci (yenilemeyi / yenilenmeyi) hem de bir sonucu (yenilik) anlatır. Literatürde onlarca tanım mevcut olup ortak tarif ‘belli bir zaman sonra pratik ve başarılı olarak kullanılan, yeni bir fikir, teknik bir olay’ şeklindedir. Barutçugil (1983) ; ‘yenilik; yeni ve yararlı bir mamulün yaratılması ve pazara sunulması ile ilgili bilginin kullanılmasını kapsayan bir süreçtir’ der. Bir başka tanım ise; ‘herhangi bir yaratıcı düşünce ticarileşmiş ise ve yarattığı fayda ile verimliliği arttırmış ise ‘yenilik’ olarak değerlendirilmektedir’ (Goursat, 1975) şeklindedir.

Rogers ve Shoemaker (1971) yenilik kavramı içindeki ‘yeni’ kelimesinin kullanımını açıklığa kavuşturmak amaçlı bir eşitliğe dönüştürmüşlerdir:

Yenilik = Teorik Kavram + Teknik İcat + Ticari Yayılma

Eşitliğe göre yenilik yeni fikirlerin kavramsallaştırılması ile başlar. Fikrin bir ürün ya da sürece dönüşümü ise icattır. Birçok farklı insanın çabasının birleştirilmesi ile icatlar firmanın performansını arttıracak olan ürüne / hizmete dönüştürülür. Burada tamamlayıcı süreci yani icadın ekonominin içine aktarılmasını yenilik temsil eder.

Neden Yenilik

Organizmalar değişime adapte olamaz ise başarısız olur ve ölürler. Evrim çeşitli mutasyonlar vasıtası ile organizmaya yaşaması için yardımcı olur. İşletmeleri hem dış hem de iç çevreleri ile etkileşim halinde olan organizmalar olarak tanımlar ise aynı şartlar onlar için de geçerli olmaktadır. Yenilik, evrimin örgütsel karşılığıdır denilebilir.

Örgütleri yenilikçi olmaya iten faktörler ise aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

• Teknoloji ve bilgi küreselleştikçe ‘en hızlı, en ucuz ve en iyi’ anlayışına dayanan rekabet politikaları önemini yitirmektedir.
• Aynılaşmaya bağlı olarak, üretim farklı yerlerde yapılabilmekte ve kar oranları azalmaktadır.
• İşletmelerde tasarım stratejileri giderek önem kazanmış ve çeşitli işletme faaliyetlerinin anahtar elemanı haline gelmiştir.
• Müşteri odaklı olmak ve müşteri ihtiyaçlarını tatmin edici çözümler bulmak yenilikler ile sağlanabilmektedir.
• Giderek daha fazla işletme yenilikçiliğe önem vermeye başlamıştır.

Yenilik Türleri

Yeniliğin yaratılma şeklini ve yolunu gösteren iki tip yenilik mevcuttur.

• Kökten / Radikal Yenilik : Daha önce denememiş, geliştirilmemiş ürün veya üretim yöntemlerinin ortaya çıkarıldığı büyük atılımlar ile oluşan yenilik tipi.
• Artan / Artımsal Yenilik : Adım adım yapılan, bir dizi geliştirme ve iyileştirme faaliyetini içeren çalışmalardan oluşan yenilik tipi.

Ayrıca yenilik dendiğinde, yeniliğin ürün / hizmet, kullanılan ekipman, iş yapma ve yönetim yapısı içinde gerçekleşme amacına bağlı olarak da ikili bir ayrım mevcuttur:

• Örgütsel Yenilik : Yeni çalışma ve iş yapma yöntemlerinin geliştirilmesini ifade eder.
• Teknolojik Yenilik : Teknolojik ürün ve süreç yeniliğini kapsar. Teknolojik olarak yeni bir ürün veya sürecin geliştirilmesi; mevcut ürün ve süreçlerde teknolojik değişikliklerin yapılması olarak değerlendirilir. Teknolojik Yenilik kapsamı ise aşağıdaki şekildedir.
  • Ürün Yeniliği : Sosyo – teknolojik sistemlerde mevcut hedeflerin yenilenmesi
  • Süreç Yeniliği : İş Yapış şekillerinde değişim
  • Sosyal Yenilik : Sosyo – teknolojik ve kişiler arası alanda planlanmış değişiklikler.

YENİLİK YÖNETİMİ

Yenilik tek bir faaliyet olmayıp, diğer faaliyetler ile ilişkili farklı fonksiyonların bir dizi çabasından oluşur ve bu farklı fonksiyonların etkin yönetimini gerektirir.

Bir işletme fonksiyonu olarak Yönetim, bir işletmenin stratejisini belirleme ve çalışanlarının çabalarını koordine etme faaliyetlerini içerir.

Yenilik Yönetimi ise; işletmelerin teknolojiyi, iş süreçlerini (müşteriler, tedarikçiler, finansal vb.) ve insan ilişkilerini (kültür, iletişim, organizasyon vb.) yeniliği destekleyecek ve teşvik edecek şekilde yönetmesi anlamına gelir. Yenilik çalışmalarının en verimli şekilde gerçekleştirilebilmesi ve sonucunda işletme için faydalı bir çıktının oluşturulabilmesi için en iyi şekilde yönetilmesi önem kazanmaktadır. Özetle, yeniliğin başarısı, teknik kaynaklar ve örgütün bunları yönetebilme yeteneğine bağlıdır.

Ortt ve Duin (2008) işletmelerin yenilik süreçlerini yönetirken yenilik politikalarının, işletmenin türünün, endüstrinin yapısının ve hatta ülke kültürünün dahi etkili olduğunu, diğer bir ifadeyle içsel ve dışsal birçok çevresel faktörün yenilik yönetiminde kritik bir rol oynadığını ifade etmiştir. Dolayısıyla bu durum, her işletmenin yenilik süreçlerini kendi bağlamında değerlendirmesi gerekliliğini vurgulayan durumsallık yaklaşımının önemini ortaya koymaktadır. Hidalgo ve Albors (2008) yeniliğin, her firma için en yeni teknolojiyi kullanmak olmadığını aksine, her firmanın içsel ve dışsal kaynaklarıyla yeni bir düşünme tarzı ve yaratıcı çözümler bulmak olduğunu belirtmektedir. Ayrıca, özellikle de iş zekası, müşteri ilişkileri yönetimi, proje yönetimi ve tedarik zinciri yönetimi gibi bilgi-yoğun hizmetler sunan organizasyonlar (knowledge-intense organizations) ile yapılan ortak çalışmalar neticesinde, üretilen bilginin, işletme amaç ve politikalarıyla kesiştiği noktada işletmeler için yenilikten söz edilebileceğini vurgulamaktadır.

Yenilik Yönetimi, daha önce de ifade edildiği gibi bir süreçtir ve bu süreci kontrol etmek amaçlı yönetsel faaliyetler seti olarak ele alınabilir. Buna göre;

Drejer (2002), yenilik yönetim faaliyetlerini dört kategoride toplamıştır:

• Müşteri isteklerini karşılayacak teknoloji ile pazarları entegre eden teknik entegrasyon
• Departmanlar arası işbirliği ve çapraz fonksiyonel faaliyetlerin etkili olduğu yenilik süreci
• Teknoloji ya da yetkinlik gelişimine yönelik projelerin öngörüldüğü stratejik teknoloji planlaması
• Örgütsel değişim ile yeniliklerin geliştirildiği ya da yenilikler tarafından geliştirilen iş geliştirme süreci

Goffin ve Mitchel’e (2005) göre ise yenilik yönetim faaliyetleri ‘Yenilik Pentatlon Yapısı’ olarak da adlandırılan beş kategoriden oluşur. Bunlar:

• Yenilik stratejisi yaratma
• Yeni fikirler oluşturma
• Fikirleri kendi içlerinde önceliklendirme ve seçme
• Seçilen fikirleri uygulama
• İşletmenin tüm fonksiyonlarında çalışanları sürece dahil etme

Yeniliği başarı ile yöneten işletmeler liderlik ve risk alma özelliğine sahiptir. Yeniliği başarı ile yönetebilmek için;

• İşletmenin bilgi, deneyim ve bunları kullanma yeteneği bulunmalıdır.
• Kurumsal stratejinin en önemli bölümünü yenilik stratejisi oluşturmalıdır.
• Yenilik stratejisi, teknolojideki hızla değişen dış çevre koşulları ile başa çıkılmasını sağlayacak biçimde şekillendirilmelidir.
• İç yapılar ve süreçler, potansiyel olarak bir biri ile çelişen gereksinimleri dengelemelidir.

YENİLİK YÖNETİM MODELLERİ

Kısaca yenilik yönetimi modellerinden bahsetmek gerekir ise, aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

Doğrusal Modeller : Basitliği nedeni ile en yaygın model olup yeniliğin nasıl oluştuğunu inceler, yenilik çabalarını etkileyen faktörleri belirlemeye çalışır.  ‘Teknoloji İtici Model’ ve ‘Pazar Çekme Modeli’ olmak üzere temel iki türü vardır.

Denge Modeli : Yenilik sürecini yönlendiren faktörlerin birbirlerine daha fazla yakınlaşmasını sağlar.

Etkileşimli Model : yenilik süreci doğrusal, tek taraflı bir süreç olmayıp, yerine pazar talebinin yönlendirdiği etkileşimli süreçler yer alır. Teknoloji – itme ve pazar – çekme  modellerinin birlikte uygulanması ile oluşur.

Öğrenen Entegre Sistemler Modeli : İç ve dış faktörlerin yönetilmesinde elektronik teknolojisinden yararlanılır.

Sonuç olarak, yenilik yönetimi anlayışına sahip olan ve bu anlayışla teknolojik gelişmeleri önemseyen, ürün, hizmet ve pazarlama yenilikleri yapan, süreç ve örgüt yeniliklerine önem veren, piyasadaki talep düzeyine göre faaliyetlerini yürüten, alt yapı ve kurumsal çerçevesini bu anlayışa göre oluşturan işletmeler amaçlarını daha çabuk gerçekleştirebilecektir. Ayrıca, rekabette sınırların kalktığı dünyada, hiçbir şirket önceki günü tekrarlayarak hayatta kalamamaktadır. Bunu aşabilmenin ve varlığını sürdürebilmenin yolu ise yine sürekli yenilikten ve başarılı bir yenilik yönetiminden geçmektedir.

‘Efendiler, uygarlık yolunda başarılı olmak yenileşmeye bağlıdır.’

          Mustafa Kemal ATATÜRK

Kaynakça:

• Dr. Özalp Vayvay; Marmara Üniversitesi Mühendislik Yönetimi Yüksek Lisans, Mühendislik ve Teknoloji Yönetimi Ders Notları, 2015
• Öğretim Üyesi Zümrüt Ecevit Sarı; Yenilik Yönetimi; Teknoloji Yönetimi, Dora Yayınları Bursa, 2010
• Mustafa Polat – M.Atilla Öner; Firmalarda Yenilik Yönetimi Teknikleri; Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü MBA Programı Araştırma Notu ; İstanbul, 2000
• Keti Ventura – Haluk Soyuer ; İşletmelerde Yenilik Yönetimi ve Araştırma Geliştirme – Pazarlama – Üretim Entegrasyonunda Bilgiye Dayalı Yenilik Yaklaşımı; Ege Akademik Bakış, Cilt:16 Özel Sayı, SS: 41/50; 2016
• Onur Gökçek; Yenilik Yönetimi Süreci ve Yenilik Stratejileri: Otomotiv Sektöründe Bir Alan Çalışması; İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi; İstanbul, 2007