Bilim Tarihi ve Bilim İnsanları

Üç nesil boyunca çeşitli bilim insanları ve 8 ünlü matematikçi yetiştirmiş bir ailenin çocuğu olarak, 8 Şubat 1700 yılında Hollanda’nın Groningen şehrinde dünyaya gelen D.B.  matematik, fizik ve Tıp alanında çığır açacak çalışmalara imza atacaktır.

Aile olarak, kısa bir süre Frankfurt’ta yaşadıktan sonra, 16. yüzyıl sonlarına doğru Heguneot Protestanlarının zulmünden kaçarak İşviçre’nin Basel şehrine yerleşmişlerdir.

D.B. bir matematik tutkunudur fakat babası onu kariyer getirecek ve maddi gelir sağlayacak bir alana yönelmesini çok istiyordur.

D.B. okul çağına geldiğinde babası O’na işletme okuması yönünde tavsiyede bulundu. Ancak D.B. babasının bu teklifini reddetti çünkü O matematik alanında eğitim almak istiyordu. Daha sonra babasının isteğini de yerine getirerek işletme eğitimi aldı ardından babası oğluna tıp eğitimi alması yönünde istekte bulundu ve D.B. bu isteği ancak babasının ona özel olarak matematik öğretmesi şartıyla kabul etti. D.B. ; Basel, Heidelberg ve Strasbourg şehirlerinde tıp eğitimi almış, 16 yaşında yüksek lisans derecesi elde etmiş olağanüstü yetenekli bir kişidir.

Tıp eğitimi aldığı sırada, İngiliz Doktor William Harvey’in gerçekleştirdiği kalp ve kan hareketlerine dair çalışmaları D.B.’nin çok ilgisini çekmiştir. D.B. 1721 yılında ‘Solunum Mekaniği’ üzerine yazdığı doktora tezi ile Universitat Basel’den mezun olmuştur.

Üniversitelerde çeşitli öğrenim mevkilerine başvurmuş fakat başarılı olamamıştır. Başarısızlığının sebebi o zamanda kurallar gereği adayların kura ile seçiliyor olması ve D.B.’nin de her seferinde yanlış kura çekmesidir. Hayal kırıklığına uğrayan D.B. kadro bulamayınca Peter Crone Antonia’nın yanında tıp stajı yapmak üzere Venedik’e gider. Burada doktorluk yaparak ve tıp alanında çalışmalara devam ederek deneyim kazanmaya başlar. Tıp alanındaki deneyimlerini geliştirmek üzere Padoa’ya gideceği sırada ağır bir hastalığa yakalanır. D.B. bu arada zaman geçirmek için bir saatlik zamanı bir kum akışı ile doğru ölçen bir gemi kum saatini icat eder.

D.B. ve yakın arkadaşı, aynı zamanda babasının da öğrencisi olan Euler ,  beraber çalışarak sıvıların akışı hakkında daha çok keşifte bulunmaya çalıştılar. İkili, özellikle kanın akış hızı ve basıncı arasındaki ilişki üzerine yoğunlaştılar. Bu ilişkiyi gözlemlemek için D.B. , ucu açık bir pipetle yüzeyi delinmiş bir boru kullandı ve pipetteki sıvının yüksekliğinin sıvının borudaki basıncı ile ilişkili olduğunu ortaya çıkardı. Bu keşfin ardından tüm Avrupa’daki hekimler hastalarının kan basıncını sivri uçlu tüpleri hastanın damarlarına bastırarak ölçmeye başladı. Bu yöntem İtalyan bir doktorun daha acısız bir yöntem keşfetmesine kadar 170 yıl boyunca kullanımda kaldı.

Aynı zamanda D.B. matematik alanında da araştırmalarına devam ediyordur. 1724 ‘te Venedik’te Exercitationes quaedam mathematicae (Matematik Araştırmaları) adında ilk önemli eserini yayımlar. D.B, kaptaki bir delikten akan suyun hareketini analiz etmiştir. Akışkan halindeki sıvının hızının, su sütununun yüksekliğine bağlı olduğunu fark etmiştir. Bu sonuç, aynı yükseklikten serbestçe düşen bir objenin hızıyla basınç, kinetik enerjiye dönüştürüldüğünü göstermiştir. Yükseklik farkı azaldıkça basınç azalır, yükseklik farkı arttıkça basınç ve akış hızı artar. Bu çalışma D.B’yi matematik alanında önemli bir şahsiyet haline getirmiştir. Kendisine, İtalya’dayken bir yıl sonra İmparatoriçe Büyük Catharine tarafından, Petersburg’ta yeni inşa edilen Bilim Akademisi’nde matematik alanında çalışması için mevki teklif eden bir mektup gönderilmiştir. İmparatoriçe Peterhof, sarayı için yaptıracağı küçük su çağlayanlarının ve çeşmelerin inşasında D.B.’nin özel uzmanlığına başvurmak istemiştir. Avrupa genelinde hareketli su öğeleri kraliyet aileleri tarafından büyük rağbet görüyordu. 1925 yılında Petersburga giden D.B. , daha önceleri yapmış olduğu su basıncı ve akış hızı ile ilgili denemelerine dayanarak katlı su havuzları tasarlamaya başlamıştır. D.B. 19 yy sonlarına dek bilim dünyası için çok önemli olan ödüllü yarışmalara da katılmıştır. Berlin ve Paris’te olmak üzere bilim akademilerince düzenlenen bu yarışmaların çoğunda da başarılar elde etmiştir. 1725’te bu yarışmaların birinde  elde ettiği başarıdan dolayı ödül kazanan D.B. sonraları çeşitli yarışmalarda da dokuz ödül daha kazanmıştır.

1734’te D.B. , Paris Bilim Akademisi’nin düzenlemiş olduğu yarışmalarda da ödüller kazanmaya devam ediyordur. Astronomi, kütle çekim, gelgitler, manyetizma, okyanus akıntıları ve gemilerin denizlerdeki davranışları gibi konularda ödüller kazanmıştır. Yarışma konusu Gezegen Yörüngeleri olan bir yarışmaya baba ve oğul ayrı iki çalışma ile katılırlar ve çalışmaların her ikisi de başarılı olunca önceki yıl kimseye ödül verilmemesinden dolayı alışılmış miktardan daha büyük miktarda olan ödül baba ve oğul arasında bölüştürülmüştür. Bu bölüşüm baba Johann’ı pek memnun etmemiş oğlunun kendisine denk kabul edilmesini bir türlü kabullenememiştir. D.B. ile olan bütün bağlarını koparmıştır. Fakat D.B. babasının bu tavrını yatıştırmak ve ona tekrardan yakınlaşmak için beş yıl sonra Strasburg’da 1738’de yayımlamış olduğu ünlü eseri olan Hydrodynamica kitabının ön yüzünde kendisini “Johann’ın oğlu” diye takdim etmiştir. Baba Johann ise D.B.’ye düşman olarak kalmaya    devam   etmiş   ve oğlunun yayımlanmış olduğu kitaptan bir yıl sonra 1739’da kendisi de aynı konu üzerine bir çalışma yapmış ve çalışmasını  “Hydralica” olarak adlandırmıştır. Ayrıca “1732” geçmiş tarihini atarak bu çalışma oğlunun çalışmasından önce yayımlanmış gibi göstermek istemiştir. Aslında bu çalışmalar D.B‘nin notlarından alınmış bilgilerdir, desek doğru olur. Nitekim D.B.’de “Ben ‘Hydrodnamica‘ çalışmam boyunca hep sömürüldüm. Babamdan kaynaklanan durum önemsiz bir şey değildi, on yıllık çalışmanın meyveleri bir çırpıda inkar edildi.” şeklindeki  sözleri babasının D.B’nin notlarından  faydalandığının   bir  kanıtı  olarak  gösterilebilir.  Yine  de  D.B. hidrodinamiğin temel kanunlarının keşfedicisi olarak tarih sahnesinde yerini alacaktır. D.B. ilkeleri ve çalışmaları ile aşağıda belirtilen bir çok soruya cevap  vermiş ve bilim dünyasına çok önemli katkılar sağlamıştır.

Uçakların nasıl uçtuğunu, onların havada nasıl kaldığını, parfüm atomizerinin nasıl çalıştığını ve duş alırken duş perdesinin, içe doğru gelmesinin ve sinir bozucu bir şekilde üzerimize yapışmasının sebebinin ne olduğu gibi birçok soruya cevap bulan, ayrıca modern günlük yaşamda da pek çok uygulama alanı olan ve kendi adıyla anılan bu yasayı bulan ünlü bilim adamı İsviçreli matematikçi ve fizikçi;

Daniell Bernoulli dir.

Bir sonraki yazıda görüşmek üzere, hoş çakalın.

Kaynak : Bilime Yön Verenler / Prof. Dr. Yüksel ÖZDEMİR / nobel / Syf : 135-142

Kaynak:https://tr.wikipedia.org/wiki/Daniel_Bernoulli#:~:text=Daniel%20Bernoulli%20(8%20%C5%9Eubat%201700,bu%20alanlar%C4%B1n%20geli%C5%9Fimine%20%C3%B6nc%C3%BCl%C3%BCk%

Makine Mühendisi

Kerem Sezer

Kerem Sezer

Fraktal Mühendislik Kurucusu