Endüstriyel Mutfaklarda Tanımlanmamış Mekanik ve İdari Beklentiler – 1 ve – 2 yazılarımdaki konu başlıkları “müşteri üşümesin” ve “enerji tasarrufu” idi. Geri dönüşlerden ilginin ve oluşturmaya çalıştığım farkındalığın artması benim açımdan memnuniyet verici. Tüm geri dönüşler için teşekkür ederim.

Bu yazımda ise endüstriyel mutfaklarda “ısı geri kazanım” ile ilgili detaylara değineceğim. Her ne kadar başlıklar farklı olsa da konular birbirine geçmiş durumda. Dolayısıyla konulara bir bütünün parçaları olarak bakmak gerekiyor.

Bir önceki yazımı okumadıysanız okumanızı öneririm. Endüstriyel Mutfaklarda Tanımlanmamış Mekanik ve İdari Beklentiler – 2 yazımda “enerji tasarrufu” konusunun olabildiğince detaylarına değinmiştim.

Hatırlatma için geçmiş yazımdan “Ulaşabildiğim verilere göre ortalama alınan debilerde sadece %10 hata ile kayıp 831.924.000.000 m³/h gibi bir rakama ulaşıyor. Hesaplanamayan yapıları da hesaba kattığımızda tahmini ulaşılan rakam 1.266.429.600,00 m³/h.’’ cümlesini aynı şekilde aktarıyorum. Belirttiğim rakamlar sadece %10 hata öngörülerek hesaplanmış sonuçlardır. Hesaplanamayan yapıların ise etkisinin çok daha fazla olduğunu tahmin ediyorum. Ayrıca gözlemlediğim kadarı ile de yapılan hatalar %10 ile sınırlı da değil, çok daha fazlası.

Bu fazladan yapılan egzoz ve buna bağlı enerji maliyetleri, çevre zararı, maddi kayıplar vb. saymakla bitmez ve önceki yazımda belirttiğim gibi sonuca ulaşabilmek için akademik çalışma belki de çalışmalar gerektiğini düşünmekteyim.

Endüstriyel mutfaklarda tanımlanmamış mekanik ve idari beklentiler konu başlıklarından “enerji tasarrufu’’, yukarıda bahsettiğim öngörülen hata sonucu kayıp ile doğrudan olmasa bile dolaylı olarak bağlantılı. Doğru proje yaparak ancak ısı geri kazanım yapılabilir dolayısıyla hata da olmayacağından kayıp da olmayacaktır. Aksine hem hata sonucu kayıp olmayacak hem de ısı geri kazanım ile tasarruf sağlanacaktır.

Bilindiği üzere havadan havaya ısı geri kazanım yapılırken seçilecek eşanjörün plaka aralıkları verimi etkileyen önemli bir faktör. Plaka aralıkları ne kadar birbirine yakın ise ısı geri kazanım verimi artmaktadır, bununla birlikte direnç artacağından elektrik maliyeti de yükselecektir. Plaka aralıkları ne kadar birbirine uzak ise ısı geri kazanım verimi azalacak, bununla birlikte direnç azalacağından elektrik maliyeti de düşecektir. Cihaz seçimi yaparken optimumu bulmayı amaçlıyoruz. Bu tekniği ofislerde uygularken basit bir toz filtresi ile eşanjörü koruyabiliyoruz.

Ancak endüstriyel mutfaklarda ısı geri kazanımını basit bir şekilde sağlamak mümkün olmuyor. Zira plaka aralıkları yağ, is vb. ile doluyor ve sistem işlemez hale geliyor. Plaka aralıklarının dolmaması amacıyla aralıklar geniş bırakılsa bu sefer de gereken ısı geri kazanım verimi elde edilemiyor. Plaka üzerine yapışan yağ, is ise bu verimsizliğe ek oluyor. Endüstriyel mutfaklarda bu açmaz yüzünden ısı geri kazanım verimli bir şekilde yapılamıyor.

Son 10-15 yıl içinde endüstriyel mutfaklarda ESP (electrostatic precipitator) bilinen adı ile elektrostatik filtre oldukça yaygın bir şekilde kullanılır hale geldi. İlk yıllarda mecburiyetten ve çözüm amaçlı ufak işletmelerde başlayan ESP kullanımı pazara güven vermeye başlayınca büyük işletmelerde ve kurumlarda da büyük oranda kullanılmaya başlandı. Şimdilerde neredeyse olmazsa olmaz hale gelen ESP oldukça yaygınlaştı. Bu ürünün doğru kullanımı için eğitim, seminer faaliyetlerinin yanı sıra birçok platformda bulunarak etkin bir şekilde katkı sağlamaya çalışıyorum.

Geçmişte teknoloji yeterli olmadığı için endüstriyel mutfaklarda ısı geri kazanım yapılamadı ancak şu anda teknoloji yeterli. ESP doğru uygulandığı takdirde endüstriyel mutfakların egzoz havasındaki yağ olması gerektiği gibi filtre edilerek eşanjör doğru ve verimli çalışır hale getirilebilir.

Isı geri kazanımın verimli çalışabilmesi için eşanjöre yağ ulaşmaması gerekiyor ki bunu da ESP ile sağlayabilirsiniz. ESP’nin doğru projelendirilip doğru uygulanması da yetmez, temizliğinin belirli periyodlarda ve doğru yapılması gerekmektedir. Linkte ESP bakımı ile ilgili videoyu izleyebilirsiniz.

https://www.youtube.com/watch?v=IKLUo-DrXFU

İzlenen video atölyede çekilmiş olup yağ toplayıcı modüller restoranlarda çok daha kirli olabilmektedir. Temizlenmesi gereken modüllerin sayısı 2 / 3 / 4 / 6 / 8 / 9 / 12 / 15 / 18 gibi rakamlarda olabilmekte buna ilaveten çift sıra olduğunda ise yağ toplayıcı modül sayısı ikiye katlanmaktadır. Dolayısıyla bu teknoloji çok verimli olmasına karşın oldukça zahmetlidir. ESP kullanımıyla eşanjör ile ısı geri kazanım yapmak oldukça verimli olabilmesine karşın herhangi bir bakım aksamasında eşanjörün temizlenmesi gerekmektedir ki bu da başlı başına bir sorundur.

Endüstriyel mutfaklarda ısı geri kazanımının geçmiş yıllarda pek mümkün olmadığına değindim. Günümüzde teknolojinin ve tekniğin geldiği bu noktada ısı geri kazanım sorunlara rağmen mümkün gibi gözükse de riskli olduğu da ortadadır.

Ancak, ESP bakımından kaynaklı riskler de olabildiğince azaltılmıştır. TÜBİTAK projesi olan ve iki yıl içinde saha testlerini başarıyla geçen kendini temizleyebilen ESP ile bu temizlik aksamasından kaynaklı risk minimize edilmiştir. Halen sektörde birkaç firma kendini temizleyebilen ESP ürettiğini belirtmektedir.

Proje doğru yapıldığında ESP işini yapacak ve yağdan arındırılmış egzoz havasından enerji geri kazanılabilecektir. ESP kullanıldığında gözden kaçan bir noktaya daha değinmek isterim. Kompakt kaset filtrelerin kullandıkça filtreleme verimi artmaktadır. Filtre verimi artmasına karşın direnç artacağından enerji sarfiyatı da artacaktır. ESP filtrelerde ise kullandıkça filtreleme verimi düşmektedir. Dolayısıyla ESP filtre ne kadar kısa periyodlarla temizlenirse o kadar filtreleme verimi sabit kalmaktadır.

Kendini temizleyebilen ESP ile temizlik sorun olmayacağından dolayı kısa periyodlar ile temizlik yapılabilir ve filtreleme verimi sabit tutulabilir.

Linkte kendini temizleyebilen ESP ile ilgili avantajları izleyebilirsiniz.

https://www.youtube.com/watch?v=jfilDajJuu4

Yukarıdaki grafikte kendini temizleyebilen ESP’nin zamana göre veriminin sabit kaldığını görebilirsiniz.

Bunlarla beraber doğru proje yapıldığı takdirde ve de kendini temizleyebilen ESP kullanıldığında endüstriyel mutfaklarda ısı geri kazanım maksimum verim ve minimum risk ile mümkündür. Ancak yine de riskin daha da minimize edilebilmesi için kullanılacak eşanjörün Run-Around olarak seçilmesini öneririm. Sistemde oluşabilecek bir hata sonucu Run-Around sistemin temizlenmesi diğer eşanjörlere göre çok daha kolaydır.

Tüm bu olumlu teknolojik gelişmelere rağmen sistemin ilk yatırım maliyeti de yüksek çıkabilmektedir. Sadece kış aylarında ısı geri kazanım yapılabileceğini düşünürsek amortismanın da uzun olacağı ortadadır. Ayrıca kış ayları ne kadar soğuk geçerse o kadar verim artacak ve amortisman kısalacaktır.

Saygı ve sevgilerimle…

Cüneyt TECER

Alize Mühendislik Kurucusu