Norm Teknik’ten Otomatik Sprinkler Sistemlerinde Yangın Pompaları

Norm Teknik’ten Otomatik Sprinkler Sistemlerinde Yangın Pompaları

Otomatik sprinkler sistemlerinde en önemli kısımlardan biri su beslemesidir. Basınç ve debi ihtiyacı, yerel su kaynağının (güvenilir şebeke suyu) sağlayabileceği değerlerin üzerine çıktığında, bu kapasitenin sağlanabilmesi için yangın pompalarına ihtiyaç duyulur. Yapı türü, uygulama nitelikleri, ihtiyaç duyulan kapasite, pompa dairesi ve su deposu için kullanılabilir alanlar gibi pek çok faktör dikkate alınarak farklı türde pompalardan biri veya birden fazlası seçilir ve projede uygulamaya dahil edilir.

Yangın Pompasının Seçimi

Bir otomatik sprinkler sisteminde yangın pompalarının seçimi genel olarak 5 adımda yapılır.

  • Pompa çıkışındaki sistemin su ihtiyacı hidrolik hesap yöntemiyle belirlenir.
  • Pompa emme tarafındaki basınçlar hesaplanır.
  • Üreticinin yangın pompası eğrileri kullanılarak sistem ihtiyacı olan debi noktasındaki net basınç değeri seçilir.
  • Emme tarafındaki basınç, sistem debi ihtiyacına karşılık gelen net basınca eklenir ve pompanın ihtiyaç duyulan debideki basıncı belirlenir.
  • Eğer pompa çıkış basıncı sprinkler sistemi için hidrolik hesapla belirlenen en yüksek değerden düşükse pompa seçimi buna göre düzeltilerek, aynı veya daha yüksek bir değer sağlanarak pompa seçilir.

Pompalar, aşağıda verilenlere uygun olarak gerekli maksimum gücü temin edebilen elektrik veya dizel motorla çalıştırılmalıdır:

(a) Aşırı yükleme yapılmayan karakteristik güç eğrili pompalar için, güç eğrisinin tepe noktasındaki gerekli maksimum güç.

(b) Karakteristik güç eğrisi artış gösteren pompalar için, herhangi bir pompa yükü durumu için gerekli maksimum güç.

Sistemde bir pompa kullanılması halinde aynı kapasitede yedek pompa olmalıdır. Birden fazla pompa olması halinde toplam kapasitenin en az %50’si yedeklenmek şartıyla yeterli sayıda yedek pompa kullanılmalıdır.

Yangın pompaları, sulu söndürme sistemlerine basınçlı su sağlayan, anma debi ve anma basınç değeri ile ifade edilen pompalardır. Pompalar, kapalı vana (sıfır debi) basma yüksekliği anma basma yüksekliği değerinin en fazla %140’a kadar olmalı ve %150 debideki basma yüksekliği, anma basma yüksekliğinin %65’inden daha küçük olmamalıdır. Bu tür pompalar, istenen basınç değerini karşılamak koşuluyla, anma debi değerlerinin %130’u kapasitedeki sistem talepleri için kullanılabilir.

Pompa, kararlı bir basınç-debi eğrisine sahip olmalıdır. Bu eğride kapalı vana (sıfır debi) basma yüksekliği ve en büyük basınç ve debinin artmasıyla birlikte toplam basınç azalır. Pompalar uygulanabilir karakteristik basınç-debi eğrilerine sahip olmalı ve mümkün olan bütün debilerde çalıştırılabilmelidir.

Pompanın anma debisi, kritik hidrolik tasarım alanı için hidrolik hesap ile belirlenen debi-basınç eğrisinin bir fonksiyonudur. Pompa test eğrisi, kritik hidrolik tasarım alanında gerekli olan basınç değerinden, en az 0,5 bar daha yüksek bir basınç sağlamalıdır.

Pompa Debisi: Kritik hidrolik tasarım alanı için gerekli debi

Pompa Basıncı: Kritik hidrolik tasarım alanı için gerekli basınç + 0.5 bar

Pompa; hidrolik olarak en çok su gerektiren alanın basınç debi grafiğindeki debi ve basıncı, tüm su deposu su seviyelerinde karşılayabilmelidir.

 

Şekil 1. Tipik Pompa Eğrisi

Yangın Pompası Sürücüleri

Yangın pompası sürücüleri yangın pompalarının gücünü sağlayan birincil hareket kaynağıdır.  Yangın pompaları sürücüsü seçiminde önemli olan unsurlar, maliyet, bakım kolaylığı ve güvenilir güç beslemesinin mevcut olup olmadığıdır.  Şebeke ve jeneratör gibi birincil ve ikincil elektrik kaynaklarına sahip tesislerde tümüyle elektrik motorlu pompalar ilk tercihtir. Dizel sürücüler, ikincil bir elektrik kaynağı bulunmadığında veya uzun mesafelerden güç beslemesi gerektiğinde tercih edilmektedir. Dizel sürücüler, yangın pompaları için güvenilir bir güç kaynağı olarak dikkate alınır.

Dizel sürücüler kullanıldığında, yakıt depolama, egzoz tahliyesi ve havalandırma, sürücünün soğutulması ve bir akü şarj sistemi gibi ilave sistemler gerekmektedir. Tasarımcıların, pompa dairesine yeterli taze havayı sağlayacak düzenlemeleri ve egzoz havasını tahliye edecek önlemleri sağlaması son derece önemlidir. Dizel sürücünün bulunduğu tesislerde, pompa dairesi sprinklerle korunmayan alanlar için minimum 2 saat, korunan alanlar için minimum 1 saat yangına dayanıklı bölme ile binanın diğer bölümlerinden ayrılmış olmalıdır.

Elektrik motorlu yangın pompaları, güç kaynağına bağlantı açısından özel düzenlemeler gerektirmektedir. Elektrikli yangın pompa dairesi de Dizel yangın pompaları ile aynı şekilde binanın diğer bölümlerinden ayrılmış olmalıdır.  Ana güç beslemesi ile yangın pompası kontrol panoları arasında herhangi bir kesici veya sigorta bulunmaz. Bu durum elektrikli yangın pompaları için sağlanması gereken özel bir durumdur. Elektrikli yangın pompalarının güvenilirliğini artırmak üzere kontrol panolarında aşırı akım koruması özelliklerini sağlayacak donanım bulunmalıdır. Kablo kesiti aşağıdaki özelliklere göre belirlenmelidir.

  • Motorun Gücü
  • Ana besleme noktasından pompa odasına olan mesafesi
  • Bu hat üzerindeki gerilim düşümü hesabı yapılır.

Muayene, Test ve Bakım

Yangın pompası kurulumundan sonra sürekli ve periyodik olarak muayene, test ve bakımdan geçirilmelidir. Tablo 1’de muayene, test ve bakım prosedürlerinin özet halinde bir listesi görülebilir.

Kısım Faaliyet Periyot Referans [NFPA 25]
Pompa dairesi, ısıtma havalandırma panjurları Muayene Haftalık 8.2.2(1)
Yangın pompa sistemi Muayene Haftalık 8.2.2(2)
Pompa İşletme

Sıfır Debi

Tam kapasite

 

Test

Test

 

Haftalık

Yıllık

 

8.3.1

8.3.3.1

Hidrolik Bakım Yıllık 8.5
Mekanik transmisyon Bakım Yıllık 8.5
Elektrik Sistemi Bakım Değişken 8.5
Kontrol Panosu ve diğer aksam Bakım Değişken 8.5
Motor Bakım Yıllık 8.5
Dizel sürücü sistemi ve diğer aksamları Bakım Değişken 8.5

Tablo 1. Yangın pompaları test, muayene ve bakım periyotları (Kaynak: NFPA 25)

İzleme ve Basıncın Sürekliliği

Modern otomatik sprinkler sistemlerinde su beslemesinin sürekliliği, sistemin hızlı devreye girmesi açısından son derece önemlidir. Yangın pompasının otomatik olarak çalıştırılabilmesi için sistem basıncındaki azalmanın hissedilmesi için bir yöntem gereklidir. Sistem basıncındaki azalma su akışının bir göstergesidir ve yangın pompasının çalışması gerektiğini gösteren bir işarettir.  Sistemlerin çoğunda tesisatın genleşmesinden, küçük vana kaçaklarından ve diğer küçük sistem kaçaklarından kaynaklı basınç düşümünü karşılayan jokey pompalar bulunmaktadır. Jokey pompalar genelde 1 ila 20 GPM kapasite aralığında olup yangın pompası ile uyumlu anma basıncı değerlerinde seçilir.  Yangın durumu haricinde sistemdeki basıncı sürekli tutmak için devreye girip çıkan jokey pompalar sayesinde, ana yangın pompalarında gereksiz çalışma nedeniyle aşınma ve hasar oluşmasını önlemektedir. Standartlarda jokey pompa ve ana yangın pompalarının basınç algılama hattının ayrı bulunması ve bu sayede farklı basınçlarda birbirinden bağımsız devreye girmeleri sağlanmaktadır.

Sonuç

Otomatik sprinkler sistemlerinde doğru yangın pompası seçimi için pek çok değişkenin dikkate alınması son derece önemlidir. Bunlar temelde ihtiyaç duyulan su debisi ve basıncı ile sürücü tipi, pompa konumu, boru yerleşimi ve güç bağlantıları gibi pek çok unsurdan oluşur. Güvenilir bir yangın sistemini sağlamak adına pompaların seçimi, kurulumu, işletmesi ve bakımı ile ilgili adımlar, yerel yönetmeliklerin yanında, uluslararası standartlar ışığında belirlenmeli ve hayata geçirilmelidir.

 

Sosyal Medyada Paylaşın:

Düşüncelerinizi bizimle paylaşırmısınız ?

123. Sayımız Yayında.